महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण धोरण २०२५ : माझं घर, माझा अधिकार – नव्या महाराष्ट्राची दिशा!

July 31, 2025 MSDhulap Team 4 min read

“माझं घर, माझा अधिकार” या संकल्पनेला मूर्त स्वरूप देण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने २०२५ मध्ये नवीन गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरण जाहीर केलं आहे. महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरण २०३० पर्यंत प्रत्येक नागरिकासाठी सुरक्षित, सुलभ, शाश्वत आणि सर्वसमावेशक घर उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने राबवले जात आहे. शहरीकरण, रोजगार, आणि पायाभूत सुविधा यांचा समतोल साधणारे हे धोरण केवळ बांधकाम मर्यादित नसून सामाजिक आणि पर्यावरणपूरक विकासाचं मजबूत माध्यम ठरणार आहे.

Table of Contents

महाराष्ट्र गृहनिर्माण धोरण २०२५ – Gruhnirman Dhoran:

महाराष्ट्र हे भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचं लोकसंख्या असलेलं आणि आर्थिकदृष्ट्या अत्यंत गतिशील राज्य आहे. मुंबई, पुणे, नागपूर, नाशिक यांसारख्या शहरांमध्ये झपाट्याने होणाऱ्या शहरीकरणामुळे घरे आणि निवासाच्या गरजा प्रचंड प्रमाणात वाढल्या आहेत. एकीकडे शहरी भागात मोठ्या प्रमाणात झोपडपट्ट्या तयार होत आहेत, तर दुसरीकडे ग्रामीण लोकांचे स्थलांतरही वाढत आहे. कोविड-१९ नंतर घर आणि कामाच्या ठिकाणातील अंतरामुळे स्थायिक निवासाची गरज अधिक तीव्र झाली आहे. याच पार्श्वभूमीवर महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरण आवश्यक होतं.

मुख्य उद्दिष्टे:

महाराष्ट्र गृहनिर्माण धोरण (Gruhnirman Dhoran) २०२५ ची उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे आहेत:

सर्वांसाठी घर: २०३० पर्यंत प्रत्येक नागरिकासाठी परवडणारी, सुरक्षित आणि पर्यावरणपूरक घरे उपलब्ध करून देणे.
झोपडपट्टीमुक्त महाराष्ट्र: झोपडपट्ट्यांचा पुनर्विकास करून निवासमान सुधारणा.
‘वॉक टू वर्क’ संकल्पना: रोजगार आणि घर यामधील अंतर कमी करून वाहतुकीचा वेळ आणि खर्च घटवणे.
पर्यावरणीय शाश्वतता: हरित तंत्रज्ञान, जलसंधारण, ऊर्जा कार्यक्षमता आणि पुनर्वापर यावर भर.
सामाजिक समावेशकता: ज्येष्ठ नागरिक, महिला, विद्यार्थी, अपंग व्यक्ती यांच्यासाठी विशेष गृहनिर्माण प्रकल्प.

धोरणाची तत्त्वे:

महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरणात खालील चार प्रमुख तत्त्वांवर भर दिला आहे:

परवडणारी घरे: कमी उत्पन्न गटांसाठी (EWS, LIG) किमान खर्चात घरे मिळावीत यासाठी जमीन, FSI, शुल्क यामध्ये सवलती.
सामाजिक समावेशकता: विशिष्ट घटकांसाठी सुलभ प्रवेश, भाडे तत्वावरील घरे, आणि सुरक्षित निवास.
शाश्वत विकास: बांधकामात पर्यावरणपूरक, मटकाऊ आणि ऊर्जा कार्यक्षम साहित्याचा वापर.
पुनर्निर्माणक्षमता: पूर, उष्णता, भूकंप यासारख्या नैसर्गिक आपत्तींना सहन करणाऱ्या इमारती आणि पुनर्बांधणीस सक्षम संकल्पना.

महत्वाच्या धोरणात्मक उपाययोजना:

डेटा आधारित नियोजन: २०२६ पर्यंत राज्यभर गृहनिर्माण गरजांचा सर्वेक्षण (SHIP पोर्टल) व जमीन बँकेची निर्मिती.
EWS व LIG साठी ३५ लाख घरे: २०३० पर्यंत आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी मोठ्या प्रमाणात घरांची निर्मिती.
गृहसंपदा क्षेत्रात गुंतवणूक: ७०,००० कोटी रुपयांहून अधिक गुंतवणुकीचे उद्दिष्ट.
स्वयं-पुनर्विकास व क्लस्टर पुनर्विकास: जुन्या इमारतींच्या सक्षमीकरणासाठी १०% अतिरिक्त FSI व रस्त्यालगतचे प्रोत्साहन.
औद्योगिक कामगार, नोकरदार महिला, विद्यार्थी यांच्यासाठी विशेष घरे: MIDC क्षेत्रात राखीव भूखंड, महाविद्यालयाजवळ हॉस्टेल्स, ऑफिसजवळ घरे.
हरित इमारत धोरण: सौर ऊर्जा, पर्जन्य जल संधारण, ऊष्मा नियंत्रण साहित्य, आणि ग्रीन बिल्डिंग प्रमाणीकरणासाठी प्रोत्साहन.
Ease of Doing Business: एक खिडकी योजना, ऑनलाईन मंजुरी, आणि जलद प्रक्रिया.
CSR चा समावेश: परवडणाऱ्या गृहप्रकल्पात कॉर्पोरेट सामाजिक उत्तरदायित्व (CSR) चा उपयोग.
गुणवत्ता आणि सुरक्षा: बांधकाम ठिकाणी अपघात झाल्यास जबाबदारी थेट विकासकावर, गुणवत्ता नियंत्रणासाठी स्वतंत्र समिती.

अंमलबजावणी आणि सहभाग:

(Gruhnirman Dhoran) धोरणाची अंमलबजावणी प्रभावी होण्यासाठी MHADA, SRA, म्हाडा, RERA, SPPL अशा विविध शासकीय संस्थांचा सहभाग घेतला आहे. तसेच, स्थानिक स्वराज्य संस्था, विकासक, नागरिक, आणि तज्ज्ञ यांच्याशी समन्वय साधून लोकाभिमुख दृष्टिकोन अंगीकारण्यात आला आहे.

महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरण-२०२५ हे एक दूरदृष्टीपूर्ण, सर्वसमावेशक आणि लोकाभिमुख धोरण आहे. यामध्ये केवळ घरं बांधणं हा हेतू नाही, तर सामाजिक न्याय, पर्यावरणीय समतोल, आर्थिक विकास आणि सुरक्षित शहर जीवनशैली घडवण्याचा संकल्प आहे. जर महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरण प्रभावीपणे अंमलात आणलं गेलं, तर “सर्वांसाठी घर, सर्वांना सन्मान” ही संकल्पना निश्चितच साकार होईल.

या लेखात, आम्ही महाराष्ट्र राज्य गृहनिर्माण (Gruhnirman Dhoran) धोरण विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

पुढील लेख देखील वाचा!