मॉडेल सोलर व्हिलेज योजना : गावासाठी १ कोटी पर्यंत मदत!

June 8, 2025 MSDhulap Team

भारत हा उर्जेच्या गरजेसाठी प्रामुख्याने पारंपरिक स्त्रोतांवर (कोळसा, डिझेल इ.) अवलंबून राहिलेला देश होता. मात्र, २१व्या शतकात जागतिक तापमानवाढ, इंधन टंचाई आणि पर्यावरणीय आपत्तींनी मानवजातीला एक नवीन दिशा दिली – ती म्हणजे पुनर्नवीनीकरणीय ऊर्जेचा वापर. याच दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणून “मॉडेल सोलर व्हिलेज योजना (Model Solar Village Yojana)” राबवली जात आहे.

Table of Contents

मॉडेल सोलर व्हिलेज योजना – Model Solar Village Yojana:

प्रधानमंत्री सूर्यघर मुफ्त बिजली योजना अंतर्गत भारत सरकारने ९ ऑगस्ट २०२४ रोजी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आणि “मॉडेल सोलर व्हिलेज (Model Solar Village Yojana)” योजना सुरू केली. या योजनेचा उद्देश म्हणजे ग्रामीण भागांमध्ये सौर ऊर्जेचा प्रसार करून ऊर्जेचे स्वावलंबन प्राप्त करणे.

ही योजना देशभरातील निवडक गावांमध्ये प्रायोगिक तत्वावर राबवण्यात येत आहे. महाराष्ट्र राज्यात महाऊर्जा आणि महावितरण यांच्याद्वारे प्रत्येकी १२ आणि २४ गावे “मॉडेल सोलर व्हिलेज (Model Solar Village Yojana)” म्हणून निवडण्यात येणार आहेत. उदाहरणार्थ, अमरावती जिल्ह्यात ५,००० पेक्षा अधिक लोकसंख्या असलेले गावे पात्र मानले जात आहेत.

या योजनेच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी जिल्हा स्तरीय समित्या (DLC) स्थापन करण्यात आल्या आहेत. यामध्ये जिल्हाधिकारी अध्यक्ष असतात, तर महावितरणचे विभागीय व्यवस्थापक सदस्य सचिव म्हणून काम पाहतात.

पात्रता निकष:

सौर गाव म्हणून निवड होण्यासाठी पुढील निकष आवश्यक आहेत:

गाव हे महसूल गाव असावे व किमान ५,००० लोकसंख्या असावी.
गावात सौर उपकरणांची स्थापना मोठ्या प्रमाणावर होणे अपेक्षित आहे – जसे की:
- सोलर रूफटॉप प्रकल्प (Solar Rooftop Installations)
- सौर पंप (Solar Water Pump)
- PM-KUSUM योजना अंतर्गत शेतकरी सौर प्रकल्प
एकूण सौर प्रकल्पाची उत्पादन क्षमता किमान १० मेगावॅट असणे आवश्यक आहे.
निधी व्यवस्थापनासाठी CSR, जिल्हा नियोजन निधी यांचा उपयोग करता येईल.
योजना स्पर्धेत विजयी ठरणाऱ्या गावांना ₹1 कोटी पर्यंत केंद्र शासनाची मदत मिळेल.

योजनेअंतर्गत लाभ:

स्पर्धेत यशस्वी होणाऱ्या गावांमध्ये खालील कामे प्राधान्याने होणार आहेत:

सामुदायिक सौर प्रकल्पांची उभारणी
सरकारी इमारतींवर सौर उर्जेवर आधारित वीज पुरवठा
सौर कृषी पंपांचे वितरण
प्राथमिक सहकारी संस्था, डेअरी, मत्स्योद्योग यांसाठी सौर प्रकल्प
९०% शासकीय आर्थिक सहाय्य

या सर्व सुविधांमुळे गाव ऊर्जेच्या बाबतीत आत्मनिर्भर बनेल. विजेचे बिल शून्यावर येईल किंवा अत्यंत कमी होईल. यामुळे ग्रामीण कुटुंबांची आर्थिक बचतही होणार आहे.

पर्यावरणीय आणि सामाजिक लाभ:

सौर ऊर्जेचा वापर वाढल्यामुळे कार्बन उत्सर्जनात घट होईल, जे पर्यावरण रक्षणासाठी अत्यावश्यक आहे. शिवाय, स्थानिक लोकांना सौर प्रकल्पांच्या देखभालीसाठी रोजगार संधी उपलब्ध होतील. महिलांनाही सौर उपकरण वापरामुळे स्वयंपाक, पाणीपुरवठा इत्यादी घरगुती कामे सुलभ होतील.

महाराष्ट्रातील पहिली उदाहरणे:

Manyachiwadi (Satara): महाराष्ट्रातील पहिल्या सोलर व्हिलेज (Model Solar Village Yojana) म्हणून घोषित; पूर्ण गावात सौर ऊर्जा वापरुन, राज्यात ७० पेक्षा जास्त गावांचा मार्गदर्शक ठरेल.
चिचघाट (Wardha, Vidarbha): जवळपास १८७ लोकसंख्या असलेले हे गाव शंभर टक्के सौरापुढे आले, तीन महिन्यांत पूर्ण saur model केले गेले.
अमरावती विभागात: गाव निवडीसाठी आराखडा, DLC स्थापना, प्रस्ताव स्वीकृतीचे नियोजन.

“मॉडेल सोलर व्हिलेज योजना (Model Solar Village Yojana)” ही फक्त एक योजना नसून, ती शाश्वत विकासाची दिशा आहे. ग्रामीण भागात सौर ऊर्जेचा वापर वाढवून शासन १) ऊर्जेचे स्वावलंबन साधते २) पर्यावरणाचे रक्षण करते ३) स्थानिक रोजगार निर्माण करते ४) सर्वसामान्य जनतेला आर्थिक लाभ देते म्हणूनच प्रत्येक पात्र गावाने ही सुवर्णसंधी ओळखून या योजनेत सहभागी होणे आवश्यक आहे.

अर्ज व प्रस्ताव सादर करण्यासाठी: “मॉडेल सोलर व्हिलेज” (Model Solar Village Yojana) योजनेशी संबंधित अधिकृत संपर्क साधण्यासाठी खालीलप्रमाणे अधिकारी संस्था व त्यांचे संपर्क स्रोत उपयुक्त ठरतील:

जिल्हास्तरीय DLC (District Level Committee) ही कार्यवाही पाहते.
स्थानिक पंचायत/ग्रामसेवक / तहसीलदार कार्यालयमार्फत प्राथमिक संपर्क करावा.

संपर्क: नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालय (MNRE), भारत सरकार, वेबसाइट: https://mnre.gov.in ईमेल: info-mnre@nic.in, फोन: +91-11-2436 0707 / 2436 0404 राज्य नवीकरणीय ऊर्जा संस्था (महाराष्ट्रासाठी) वेबसाइट: https://www.mahaurja.com ईमेल: dgmeda@mahaurja.com फोन: 020-30221000 / 020-3022101 स्थानीय DISCOM / MSEDCL (महावितरण) वेबसाइट: https://www.mahadiscom.in ग्राहक सेवा क्रमांक: 1912 / 1800-102-3435 शाखा कार्यालय: आपल्याच्या जिल्ह्यातील महावितरण कार्यालय.

या लेखात, आम्ही मॉडेल सोलर व्हिलेज योजना (Model Solar Village Yojana) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

पुढील लेख देखील वाचा!