पशुपालकांसाठी सुवर्णसंधी – मिळाला “कृषि समकक्ष दर्जा”!

July 31, 2025 MSDhulap Team 5 min read

महाराष्ट्र राज्याने आपल्या ग्रामीण व कृषिप्रधान अर्थव्यवस्थेला चालना देण्यासाठी एक ऐतिहासिक निर्णय घेतला आहे — पशुसंवर्धन व्यवसायास “कृषि समकक्ष दर्जा (Krushi Samkaksh Darja)” प्रदान करणे. या निर्णयामुळे लाखो पशुपालकांना आर्थिकदृष्ट्या मोठा दिलासा मिळणार असून, शेतीशी संलग्न व्यवसायांनाही बळकटी मिळणार आहे. शासन निर्णयानुसार कुक्कुटपालन, गायी, म्हशी, शेळी, मेंढी व वराह पालन करणाऱ्या सूक्ष्म व मध्यम व्यावसायिकांना विविध सवलतींचा लाभ मिळणार आहे.

Table of Contents

पशुसंवर्धन व्यवसायास कृषि समकक्ष दर्जा – Krushi Samkaksh Darja:

2028 पर्यंत महाराष्ट्राची अर्थव्यवस्था 1 ट्रिलियन डॉलर्सपर्यंत नेण्याचे उद्दिष्ट महाराष्ट्र आर्थिक सल्लागार परिषदेनं शासनास दिले आहे. हे साध्य करताना कृषी व संलग्न क्षेत्रांचा मोठा वाटा राहणार आहे. सध्याच्या घडीला राज्याच्या सकल उत्पन्नात कृषी क्षेत्राचा वाटा १२% असून, यातील सुमारे २४% उत्पन्न हे पशुसंवर्धनातून येते.

नीती आयोगाच्या 2021 च्या अहवालानुसार, पशुसंवर्धन व्यवसायाच्या प्रगतीसाठी विशेष प्रयत्न आवश्यक असल्याचे स्पष्ट करण्यात आले होते. यामुळे शासनाने पशुपालकांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी आणि ग्रामीण रोजगारनिर्मितीस चालना देण्यासाठी “कृषि समकक्ष दर्जा (Krushi Samkaksh Darja)” देण्याचा निर्णय घेतला आहे.

“कृषि समकक्ष दर्जा” म्हणजे काय? (Krushi Samkaksh Darja):

कृषि समकक्ष दर्जा (Krushi Samkaksh Darja) म्हणजे पशुसंवर्धनास शेतकीसारख्या दर्जाची मान्यता देणे. यामुळे पशुपालकांना विजेचे दर, सौर ऊर्जा अनुदान, ग्रामपंचायतीचे कर, कर्जावरील व्याजदर यामध्ये शेती व्यवसायाला जशा सवलती मिळतात, तशाच सवलती या व्यवसायालाही लागू होतील.

लाभार्थ्यांच्या व्याप्तीचा विचार:

राज्यातील पशुगणनेनुसार 1.95 कोटी पेक्षा अधिक गायी-म्हशी आहेत. सुमारे 60 लाख कुटुंबे पशुपालन व्यवसायावर अवलंबून आहेत. त्यांचे उत्पन्न वाढावे, रोजगाराच्या नव्या संधी निर्माण व्हाव्यात, यासाठी हा निर्णय मोलाचा ठरणार आहे.

ज्या व्यवसायांना “कृषि समकक्ष दर्जा” मिळेल (Krushi Samkaksh Darja):

कुक्कुटपालन (मांस) – 25,000 पर्यंत पक्ष्यांची क्षमता.
कुक्कुटपालन (अंडी) – 50,000 पर्यंत अंडी उत्पादक पक्षी.
हॅचरी युनिट – 45,000 अंड्यांपर्यंतची क्षमता.
गायी-म्हशी गोठा – 100 जनावरांपर्यंत.
शेळी / मेंढी गोठा – 500 जनावरांपर्यंत.
वराह (डुक्कर) पालन – 200 जनावरांपर्यंत.

टीप: या मर्यादेपेक्षा जास्त क्षमतेचे किंवा प्रक्रिया उद्योगाला “कृषि समकक्ष दर्जा (Krushi Samkaksh Darja)” लागू होणार नाही.

या दर्जामुळे मिळणाऱ्या मुख्य सवलती:

वीज दरात सवलत: वीज दर “कृषी” वर्गवारीप्रमाणे आकारला जाईल, जो सध्या व्यावसायिक दरांपेक्षा कमी आहे.
सौर ऊर्जा अनुदान: पशुपालकांना सौर पंप व अन्य सौर संचासाठी शेतीसारखेच अनुदान मिळेल.
ग्रामपंचायत करात सवलत: ग्रामपंचायत कराची आकारणी शेतीप्रमाणे केली जाईल आणि ती सर्व राज्यभर समान असेल.
कर्जावरील व्याज सवलत: “पंजाबराव देशमुख व्याज सवलत योजना” अंतर्गत खेळती भांडवली कर्जासाठी ४% पर्यंत व्याज सवलत दिली जाईल.
शासन मार्गदर्शक तत्त्वे व कायदेशीर स्पष्टता: यासाठी वेगळ्या मार्गदर्शक सूचना आणि नियम लवकरच जाहीर होतील.

या निर्णयाचे परिणाम:

व्यवसायासाठी आकर्षक वातावरण: पशुपालन व्यवसायात व्यावसायिक लाभ वाढेल आणि अधिक लोक या व्यवसायाकडे वळतील.
ग्रामीण विकासास चालना: स्थानिक पातळीवर रोजगार वाढेल आणि शेतीपूरक व्यवसायांची साखळी विकसित होईल.
संधी निर्माण: शेती गट, स्वयं सहायता गट, स्टार्टअप्स यांना नवे प्रकल्प उभारण्यासाठी प्रेरणा मिळेल.
नवीन गुंतवणूक वाढवेल: सौर ऊर्जा, दुध प्रक्रिया, कुक्कुटपालन यासारख्या क्षेत्रांमध्ये खासगी गुंतवणूक वाढेल.

उदाहरण:

एका शेतकऱ्याकडे 80 गायींचा गोठा असून तो दुध व्यवसाय करतो. याआधी त्याच्यावर व्यावसायिक वीज दर, अधिक ग्रामपंचायत कर आणि सामान्य कर्जावरील व्याजदरे लागू होत्या. आता त्याचा व्यवसाय “कृषि समकक्ष” मानला गेल्याने त्याचे खर्च लक्षणीय कमी होतील, आणि नफा वाढेल. तो सौर पंप घेतल्यास अनुदानही मिळेल. यामुळे तो आपला व्यवसाय वाढवू शकेल.

“पशुसंवर्धन व्यवसायास कृषि समकक्ष दर्जा (Krushi Samkaksh Darja)” हा निर्णय केवळ आर्थिक नाही, तर सामाजिकदृष्ट्याही क्रांतिकारी आहे. यातून ग्रामीण भागातील आत्मनिर्भरतेला चालना मिळणार आहे. राज्य शासनाने दिलेली ही मान्यता पशुपालकांसाठी संजीवनी ठरणार असून, कृषी व पशुसंवर्धनाच्या सशक्त एकत्रीकरणाचा मार्ग मोकळा होणार आहे.

कृषी, पशुसंवर्धन, दुग्‍धव्‍यवसाय विकास व मत्‍स्‍यव्‍यवसाय विभाग शासन निर्णय (Krushi Samkaksh Darja GR):

पशुसंवर्धन व्यवसायास कृषि समकक्ष दर्जा (Krushi Samkaksh Darja) देण्याबाबत शासन निर्णय पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.

या लेखात, आम्ही पशुसंवर्धन व्यवसायास कृषि समकक्ष दर्जा – (Krushi Samkaksh Darja) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

खालील लेख देखील वाचा !