बांधकाम कामगारांना पेन्शन योजना : आता सरकारकडून 12,000 पर्यंत पेन्शन मिळणार!

June 19, 2025 MSDhulap Team

बांधकाम उद्योग हा देशाच्या आर्थिक उन्नतीचा महत्त्वाचा पाया मानला जातो. घरे, पूल, रस्ते, कार्यालये यांसारख्या पायाभूत सुविधा उभारण्यात हातभार लावणाऱ्या बांधकाम कामगारांचे योगदान मोठे असते. मात्र, ही कामे करताना त्यांना अपार कष्ट, असुरक्षितता आणि वृद्धावस्थेत आर्थिक अडचणींचा सामना करावा लागतो. हाच विचार करून महाराष्ट्र सरकारने “बांधकाम कामगार निवृत्तीवेतन योजना – Bandhkam Kamgar Pension Yojana” कार्यान्वित केली आहे.

Table of Contents

बांधकाम कामगारांना पेन्शन योजना – Bandhkam Kamgar Pension Yojana:

भारतीय संसदेत 1996 मध्ये संमत झालेल्या “इमारत व इतर बांधकाम कामगार (रोजगार विनियमन आणि सेवाशर्ती) अधिनियम” अंतर्गत नोंदणीकृत कामगारांसाठी कल्याणकारी योजना तयार करण्याचे बंधन आहे. याच अनुषंगाने, महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळाच्या बैठकीत ठराव करून 2025 च्या मार्च महिन्यात “निवृत्तीवेतन योजना (Bandhkam Kamgar Pension Yojana)” लागू करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

योजनेचा उद्देश;

वयाची साठी पूर्ण केलेल्या बांधकाम कामगारांना वृद्धावस्थेत स्थिर आर्थिक आधार मिळावा, त्यांच्या कुटुंबीयांना आधार मिळावा आणि त्यांना सामाजिक सुरक्षा प्राप्त व्हावी, हा या योजनेचा मुख्य हेतू आहे.

पात्रता निकष:

वय 60 वर्ष पूर्ण असलेले बांधकाम कामगार.
महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळात सलग किमान 10 वर्षे नोंदणीकृत असणे आवश्यक.
पती-पत्नी दोघेही कामगार असल्यास, दोघेही स्वतंत्र लाभ घेऊ शकतात.
कामगाराचा मृत्यू झाल्यास, त्याचा/तिचा जोडीदार लाभ घेऊ शकतो.
ESI किंवा EPF चा लाभ घेणाऱ्या कामगारांना या योजनेचा लाभ मिळणार नाही.

निवृत्तीवेतन रक्कम:

नोंदणीच्या कालावधीवर आधारित वार्षिक पेन्शन खालील प्रमाणे देण्यात येते:

नोंदणी कालावधी	वार्षिक निवृत्तीवेतन रक्कम
10 वर्षे	₹6,000 (50%)
15 वर्षे	₹9,000 (75%)
20 वर्षे	₹12,000 (100%)

अर्ज प्रक्रिया:

अर्जदाराने https://mahabocw.in या अधिकृत संकेतस्थळावरून किंवा खालील शासन निर्णय डाऊनलोड करून त्यामधील “प्रपत्र-अ” पूर्णपणे भरायचा आहे.
अर्जासोबत आधार कार्ड, जन्मतारीख प्रमाणपत्र, बँक पासबुक जोडणे आवश्यक आहे.
अर्ज स्थानिक जिल्हा कार्यालयात सादर करावा लागतो.
जिल्हाधिकारी कार्यालयाने सर्व तपासणी करून “प्रपत्र-ब” आणि “प्रपत्र-क” तयार करतात.
मान्यता मिळाल्यावर “प्रपत्र-ड” नुसार पेन्शन क्रमांक दिला जातो.

वार्षिक तपासणी व जीवन प्रमाणपत्र:

प्रत्येक नोव्हेंबर महिन्यात “प्रपत्र-इ” नुसार हयातीचा पुरावा सादर करणे अनिवार्य आहे.
योग्यवेळी प्रमाणपत्र सादर न केल्यास पेन्शन थांबू शकते.

पेन्शन वितरण प्रक्रिया:

प्रत्येक महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात संबंधित DBT प्रणालीद्वारे निवृत्तीवेतन कामगारांच्या खात्यात जमा केले जाते.
वितरणात अडचण आल्यास स्वतंत्र फाईल तयार करून पुन्हा वितरण केला जातो.

या योजनेचे महत्त्व:

1. सामाजिक सुरक्षा व आत्मसन्मान: कामगारांना म्हातारपणात भिक्षावृत्तीचा आधार न घेता स्वाभिमानाने जगता यावे, हा या योजनेचा प्राथमिक उद्देश आहे.

2. कामगारांची विश्वासार्ह नोंदणी व सिस्टममधील पारदर्शकता: या योजनेमुळे बांधकाम कामगारांचे रेकॉर्ड अधिक स्पष्ट व अद्ययावत ठेवले जातात. त्यांचे आर्थिक व्यवहार DBT द्वारे थेट खात्यात होतात.

3. कुटुंबासाठी लाभदायक: कामगाराच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या जीवनसाथीला पेन्शन मिळण्याची तरतूद असल्यामुळे कुटुंबावर अचानक आलेला आर्थिक भार कमी होतो.

“बांधकाम कामगार निवृत्तीवेतन योजना (Bandhkam Kamgar Pension Yojana)” ही केवळ आर्थिक लाभ देणारी योजना नसून, ती कामगारांच्या आयुष्याला सुरक्षा, आत्मभान आणि सन्मान देणारी यंत्रणा आहे. अशा प्रकारच्या योजनांच्या प्रभावी अंमलबजावणीमुळे महाराष्ट्र सरकारचा सामाजिक कल्याणाकडे असलेला दृष्टिकोन अधोरेखित होतो. या योजनेचा अधिकाधिक लाभ घेण्यासाठी बांधकाम कामगारांनी स्वतःहून पुढाकार घेणे आवश्यक आहे.

उद्योग, उर्जा व कामगार विभाग शासन निर्णय – Bandhkam Kamgar Pension Yojana GR:

महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळ, मुंबई अंतर्गत नोंदित बांधकाम कामगारांना लागू करण्यात आलेल्या निवृत्तीवेतन योजनेची सविस्तर कार्यपद्धती (SOP-Standard Operating Procedure) विहीत करण्याबाबत शासन निर्णय पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.

या लेखात, आम्ही बांधकाम कामगारांना निवृत्तीवेतन योजना (Bandhkam Kamgar Pension Yojana) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

खालील लेख देखील वाचा !