प्रधानमंत्री मातृवंदना योजना – गर्भवती महिलांसाठी आरोग्य आणि आर्थिक आधार!

October 9, 2025 MSDhulap Team 5 min read

भारत सरकारने महिलांच्या आरोग्यविषयक आणि मातृत्व सुरक्षेसाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. त्यामध्ये प्रधानमंत्री मातृवंदना योजना (PMMVY – Pradhanmantri Matruvandana Yojana) ही महत्त्वाची योजना आहे.

प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजनेचा उद्देश गर्भवती महिलांना आणि स्तनदा मातांना गर्भधारणेदरम्यान योग्य पोषण आणि विश्रांती मिळावी, नवजात बालकांचे आरोग्य चांगले रहावे आणि मातामृत्यू तसेच बालमृत्यू दर कमी व्हावा हा आहे.

Table of Contents

प्रधानमंत्री मातृवंदना योजना – Pradhanmantri Matruvandana Yojana:

प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजना सुरुवातीला 1 जानेवारी 2017 रोजी सुरू झाली होती आणि आता PMMVY 2.0 (2023 पासून) अद्ययावत मार्गदर्शक तत्वांनुसार महाराष्ट्रासह संपूर्ण देशभर राबवली जात आहे.

योजनेअंतर्गत मिळणारा लाभ

प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना Direct Benefit Transfer (DBT) प्रणालीद्वारे आर्थिक सहाय्य दिले जाते.

लाभप्रकार	पहिला अपत्य	दुसरे अपत्य (मुलगी असल्यास)
एकूण रक्कम	₹5,000 (2 हप्ते)	₹6,000 (एकाच हप्त्यात)
पहिला हप्ता	₹3,000 – गर्भनोंदणी व एक तपासणी झाल्यावर	–
दुसरा हप्ता	₹2,000 – बाळाची जन्मनोंदणी व आवश्यक लसीकरणानंतर	–

महत्त्वाचे: दुसरे अपत्य असल्यास लाभ केवळ मुलगी झाल्यास दिला जातो, आणि तो जन्मानंतर एकाच टप्प्यात ₹6,000 इतका आहे.

योजनेचे उद्दिष्ट:

गर्भवती व स्तनदा महिलांचे पोषण सुधारावे.
मातृत्वकाळात योग्य विश्रांती आणि आहार मिळावा.
प्रसूतीनंतर नवजात बाळाचे आरोग्य चांगले राहावे.
संस्थात्मक प्रसूती (Hospital Delivery) वाढवावी.
गर्भपात आणि स्त्री भ्रूणहत्या रोखण्यात मदत.

पात्र लाभार्थी:

प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजनेचा लाभ खालीलपैकी कोणत्याही श्रेणीत येणाऱ्या महिलांना दिला जातो:

वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न ₹8 लाखांपेक्षा कमी असणाऱ्या महिला.
अनुसूचित जाती / जमातीतील महिला.
40% किंवा त्याहून अधिक अपंगत्व असलेल्या महिला.
बीपीएल (BPL) कार्डधारक महिला.
आयुष्मान भारत (PMJAY) लाभार्थी महिला.
ई-श्रम कार्डधारक महिला.
किसान सन्मान निधी लाभार्थी महिला शेतकरी.
मनरेगा जॉब कार्डधारक महिला.
अंगणवाडी सेविका / सहायिका / आशा कार्यकर्त्या.
अन्नसुरक्षा कायद्यानुसार रेशन कार्डधारक महिला.

आवश्यक कागदपत्रे:

आधार कार्ड / आधार नोंदणी (EID).
माता आणि बाल संरक्षण कार्ड (MCP).
स्वतःच्या बँक पासबुकची प्रत.
बाळाची जन्मनोंदणी प्रमाणपत्र.
लसीकरणाची नोंद असलेले कार्ड.
मोबाइल क्रमांक.
अन्य आवश्यक ओळखपत्र (मतदार ओळखपत्र / रेशन कार्ड / पॅन / पासपोर्ट इ.).

महत्वाच्या अटी:

अर्जदाराचे वय शेवटच्या मासिक पाळीच्या तारखेनुसार 18 ते 55 वर्षांच्या दरम्यान असावे.
लाभ फक्त पहिल्या अपत्यासाठी आणि दुसरे अपत्य मुलगी असल्यासच दिला जाईल.
लाभार्थी शासकीय कर्मचारी नसावा (म्हणजे ज्यांना पगारी मातृत्व रजा मिळते त्यांना प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजनेचा लाभ मिळणार नाही).
सर्व माहिती सत्य असणे आवश्यक आहे; चुकीची माहिती दिल्यास लाभ रद्द होऊ शकतो.

PMMVY 2.0 मधील नवे बदल:

SNA Account System: पूर्वी लाभ आरोग्य संचालकांच्या एस्क्रो खात्यातून दिला जात होता; आता “Single Nodal Agency (SNA)” खात्याद्वारे थेट DBT प्रणाली लागू आहे.
Mission Shakti अंतर्गत समावेश: योजना “सामर्थ्य” घटकाखाली समाविष्ट आहे.
ऑनलाईन पारदर्शकता: सर्व अर्ज आणि देयके केंद्रीकृत पोर्टलवर ट्रॅक करता येतात.
समान योगदान: केंद्र सरकार 60% आणि राज्य सरकार 40% खर्च उचलते.

प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजनेची अंमलबजावणी महाराष्ट्रात आरोग्य सेवा आयुक्तालय आणि राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (NHM) यांच्या माध्यमातून केली जाते.
राज्यस्तरीय Nodal Officer म्हणून आरोग्य सेवा आयुक्तांची नेमणूक करण्यात आलेली आहे.

मदत व संपर्क:

🔗 अधिकृत संकेतस्थळ: https://pmmvy.wcd.gov.in/
📧 ईमेल: pmmvy-wcd@gov.in
📱 हेल्पलाइन: 011-23382393

सार्वजनिक आरोग्य विभाग शासन निर्णय :

मिशन शक्ती च्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार सुधारित प्रधानमंत्री मातृवंदना योजना 2.0 राज्यात लागू करण्याबाबत शासन निर्णय (29-12-2023) पाहण्यासाठी इथे क्लिक करा.
“मिशन शक्ती” च्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार सुधारित प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना २.० राज्यात लागू करण्याबाबत शासन निर्णय (9-10-2023) पाहण्यासाठी इथे क्लिक करा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ – Pradhanmantri Matruvandana Yojana):

प्र.१: प्रधानमंत्री मातृवंदना योजना कोणासाठी आहे?
उ. प्रधानमंत्री मातृवंदना (Pradhanmantri Matruvandana Yojana) योजना पहिल्यांदा गर्भवती होणाऱ्या व दुसरे अपत्य मुलगी असणाऱ्या महिलांसाठी आहे.

प्र.२: या योजनेत किती रक्कम मिळते?
उ. पहिल्या अपत्यासाठी ₹5,000 आणि दुसरे अपत्य मुलगी असल्यास ₹6,000 आर्थिक सहाय्य मिळते.

प्र.३: अर्ज कोठे करायचा?
उ. pmmvy.nic.in वर ऑनलाइन नोंदणी करता येते किंवा जवळच्या आरोग्य केंद्रात/आशा सेविकेकडे अर्ज देता येतो.

प्र.४: ही योजना कोणत्या तारखेपासून लागू आहे?
उ. सुधारित PMMVY (Pradhanmantri Matruvandana Yojana 2.0) योजना महाराष्ट्रात 1 एप्रिल 2023 पासून लागू आहे.

प्र.५: शासकीय महिला कर्मचारी या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात का?
उ. नाही, ज्यांना पगारी मातृत्व रजा मिळते, त्यांना या योजनेचा लाभ मिळणार नाही.

या लेखात, आम्ही प्रधानमंत्री मातृवंदना योजना PMMVY (Pradhanmantri Matruvandana Yojana 2.0) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

खालील लेख देखील वाचा!

वरील लेख आपल्या सर्व मित्रांना शेअर करा. आपल्याला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया कमेंट करा.