कृषी योजना महसूल व वन विभाग महाराष्ट्र शासन निर्णय - GR वृत्त विशेष सरकारी योजना

शेतीपिक नुकसानीवर जलद मदत : ई-पंचनामे व ॲग्रीस्टॅक योजनेशी एकत्रिकरणाची संपूर्ण माहिती!

September 28, 2025 MSDhulap Team 4 min read

शेती हा महाराष्ट्रातील ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा कणा मानला जातो. परंतु नैसर्गिक आपत्ती, अवकाळी पाऊस, गारपीट, पूर इत्यादी कारणांमुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होते. अशा वेळी शासनाच्या मदतीचा हात शेतकऱ्यांसाठी जीवनरेषा ठरतो. यासाठी नुकसानीचे पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) करून त्यावर आधारित आर्थिक मदत दिली जाते. परंतु, ही प्रक्रिया अनेकदा वेळखाऊ आणि अकार्यक्षम ठरत होती. यावर उपाय म्हणून महाराष्ट्र शासनाने पंचनाम्याची प्रक्रिया कृषी विभागाच्या ॲग्रीस्टॅक (AgriStack) योजनेशी एकत्रित करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

Table of Contents

शेतीपिक नुकसान पंचनामा ॲग्रीस्टॅक योजना -Agristack Farmer Panchnama:

ॲग्रीस्टॅक ही केंद्र शासनाची एक डिजिटल प्लॅटफॉर्म आधारित योजना असून, तिचा उद्देश शेतकऱ्यांना डिजिटल स्वरूपात ओळख देऊन त्यांच्या शेतमालकत्व, पिकांची माहिती, आणि विविध योजनांचा लाभ एकाच प्रणालीतून सुलभ करण्याचा आहे. महाराष्ट्र शासनाच्या कृषी विभागामार्फत ही योजना राबवण्यात येत आहे. ॲग्रीस्टॅकमध्ये प्रत्येक शेतकऱ्याला एक ‘शेतकरी ओळख क्रमांक’ (Farmer Unique ID/ फॉर्मर आयडी) दिला जातो जो त्या शेतकऱ्याच्या सर्व माहितीचा आधार असतो.

परंपरागतपणे, शेतीपिक नुकसानीचे पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) स्थानिक महसूल अधिकाऱ्यांद्वारे करण्यात येतात. या प्रक्रियेत शेतात जाऊन नुकसान झालेले क्षेत्र, पीक, कारण, आणि अंदाजे नुकसान यांची माहिती घेतली जाते. यासाठी कागदोपत्री प्रक्रिया वापरली जात होती, जी वेळखाऊ व त्रुटीयुक्त ठरू शकते. आता ही प्रक्रिया ॲग्रीस्टॅक योजनेशी जोडण्यात आली आहे, ज्यामुळे पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) अधिक अचूक, पारदर्शक आणि जलद होतील.

२०२५ च्या १५ जुलैपासून, नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणाऱ्या शेतीपिक किंवा शेतजमिनीच्या नुकसानावर आधारित मदतीसाठी पंचनाम्यामध्ये ‘शेतकरी ओळख क्रमांक’ भरणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. तसेच, पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) तयार करताना आणि मदत वितरण प्रणालीत (PDBT system) देखील ही माहिती समाविष्ट करणे आवश्यक आहे.

एकत्रिकरणाचे फायदे:

जलद कार्यवाही: शेतकऱ्याची माहिती आधीपासून उपलब्ध असल्यामुळे पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) करताना वेगळ्या तपशीलांची गरज भासत नाही. यामुळे नुकसानभरपाई लवकर वितरित करता येते.
पारदर्शकता: शेतकऱ्याची ओळख एकमेव क्रमांकावर आधारित असल्यामुळे डुप्लिकेट किंवा फसवणूक टाळता येते.
डेटाचा योग्य वापर: शासनाकडे शेतकऱ्यांच्या नुकसान, शेती पद्धती, पीक प्रकार अशा अनेक माहितीचा डेटाबेस तयार होईल, ज्यामुळे योजनांचे अधिक प्रभावी नियोजन करता येईल.
ई-पंचनामा सुविधा: टप्प्याटप्प्याने राज्यात ई-पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) सुरू केले जात असून, यात शेतकरी आयडीचा समावेश अनिवार्य करण्यात आला आहे. यामुळे पंचनाम्याची प्रक्रिया डिजिटल होत आहे.

पंचनामा ॲग्रीस्टॅक योजनेशी कसा जोडला जाणार?

शेतकऱ्याने ॲग्रीस्टॅक Farmer ID तयार करून घ्यावा.
पंचनामा करताना अधिकारी Farmer ID टाकतील.
ई-पंचनामा नोंदणी थेट ॲग्रीस्टॅक डेटाबेसमध्ये जाईल.
DBT प्रणालीद्वारे थेट शेतकऱ्याच्या खात्यात मदत जमा होईल.

शेतकऱ्यांनी काय करावे?

आपली जमीन व पिकांची माहिती ॲग्रीस्टॅकमध्ये अपडेट करावी.
आधार व बँक खात्याशी लिंक करावे.
पंचनाम्यावेळी Farmer ID दाखवावा.
जर Farmer ID नसल्यास कृषी विभागाशी संपर्क साधावा.

भविष्यातील परिणाम

डिजिटल (Agristack Farmer Panchnama) पंचनामा झाल्याने वेळ, कागदपत्रे आणि भ्रष्टाचार कमी होईल.
प्रत्येक शेतकऱ्याचा स्वतंत्र डिजिटल इतिहास तयार होईल.
यामुळे भविष्यात शेतकरी कर्ज, विमा किंवा नवी योजना घेताना अडचण येणार नाही.

महसूल व वन विभाग शासन निर्णय:

शेतीपिक नुकसानीसाठी पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) करण्याच्या प्रक्रियेचे कृषी विभागाच्या ग्रिस्टॅक योजनेशी एकत्रिकरण करणेबाबत शासन निर्णय पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ-Agristack Farmer Panchnama)

प्र.१. शेतीपिक नुकसान पंचनामा ॲग्रीस्टॅक योजना म्हणजे काय?
ही अशी प्रक्रिया आहे ज्यात पंचनामा (Agristack Farmer Panchnama) थेट ॲग्रीस्टॅक Farmer ID शी जोडला जाईल, ज्यामुळे शेतकऱ्याला जलद मदत मिळेल.

प्र.२. Farmer ID कसा मिळवायचा?
शेतकऱ्याने कृषी विभागाच्या ॲग्रीस्टॅक पोर्टलवर नोंदणी करून Farmer ID मिळवावा.

प्र.३. पंचनामा ऑनलाइन होईल का?
होय, ई-पंचनामा सुरू होत असून यात शेतकऱ्याचा ॲग्रीस्टॅक आयडी अनिवार्य असेल.

प्र.४. याचा फायदा कोणाला होईल?
नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकांचे नुकसान झालेल्या सर्व शेतकऱ्यांना याचा थेट फायदा मिळेल.

प्र.५. DBT म्हणजे काय?
Direct Benefit Transfer म्हणजे मदत थेट शेतकऱ्याच्या बँक खात्यात जमा होणे.

या लेखात, आम्ही ॲई-पंचनामे व ॲग्रीस्टॅक योजनेशी एकत्रिकरण (Agristack Farmer Panchnama) ! या विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

पुढील लेख देखील वाचा!