बांधकाम कामगार नवीन नोंदणी प्रक्रिया व लाभांची संपूर्ण माहिती; शासन निर्णय जारी!

September 30, 2025 MSDhulap Team 5 min read

भारतामध्ये बांधकाम क्षेत्र हा रोजगार देणारा मोठा उद्योग आहे. मजूर, कामगार, इमारत उभारणी करणारे कारागीर, विटा-गारा टाकणारे, पेंटर, सुतार, लोखंडी काम करणारे असे हजारो कामगार रोज या क्षेत्रात श्रम करत असतात. या कामगारांना सामाजिक सुरक्षा आणि शासकीय योजना मिळाव्यात म्हणून “बांधकाम कामगार नोंदणी (Construction Worker Registration)” आवश्यक आहे.

Table of Contents

बांधकाम कामगार नवीन नोंदणी प्रक्रिया – Construction Worker Registration:

महाराष्ट्र शासनाने 1996 च्या “इमारत व इतर बांधकाम कामगार (रोजगार नियमन व सेवा अटी) अधिनियम” नुसार बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळ स्थापन केले आहे. या मंडळाच्या माध्यमातून कामगारांची (Construction Worker Registration) नोंदणी करून त्यांना आरोग्य, शिक्षण, आर्थिक सहाय्य आणि सामाजिक सुरक्षा दिली जाते.

बांधकाम कामगार नोंदणी का महत्त्वाची आहे?

शासकीय योजनांचा लाभ – नोंदणी (Construction Worker Registration) केलेल्या कामगारांना शासनाकडून वैद्यकीय, शैक्षणिक व आर्थिक मदत मिळते.
सामाजिक सुरक्षा – काम करताना अपघात झाल्यास कुटुंबाला आर्थिक मदत दिली जाते.
पेन्शन व विमा – भविष्यातील सुरक्षिततेसाठी विमा व पेन्शन योजना लागू होतात.
शैक्षणिक मदत – मुलांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती मिळू शकते.
निवास सुविधा – घरकुल, गृहकर्ज किंवा निवास योजनेत प्राधान्य दिले जाते.

बांधकाम कामगार नोंदणीसाठी पात्रता

वय १८ ते ६० वर्षे असणे आवश्यक.
बांधकाम क्षेत्रात किमान ९० दिवस काम केलेले असणे गरजेचे.
कामगार हा इतर कोणत्याही कल्याणकारी मंडळाचा सदस्य नसावा.
महाराष्ट्र राज्यात वास्तव्यास असणे आवश्यक.

नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे

कामगाराचा आधार कार्ड / मतदान ओळखपत्र
रहिवासी दाखला (राशन कार्ड / पत्त्याचा पुरावा)
जन्मतारीख प्रमाणपत्र (जन्म नोंद, शाळा सोडल्याचा दाखला)
पासपोर्ट साईज फोटो
काम केले असल्याचा पुरावा – नियोक्त्याचे प्रमाणपत्र / ठेकेदाराचे प्रमाणपत्र
बँक खाते पासबुकची प्रत

बांधकाम कामगार नोंदणी प्रक्रिया

१. अर्ज सादर करणे: कामगाराने जवळच्या तालुका बांधकाम कामगार सुविधा केंद्रात अर्ज भरावा. अर्ज ऑनलाइन पद्धतीनेही भरता येतो.

२. कागदपत्रांची पडताळणी: सुविधा केंद्रातील अधिकारी सादर केलेली कागदपत्रे तपासतात.

३. बायोमेट्रिक व फोटो: कामगाराचा बायोमेट्रिक व फोटो घेऊन प्रणालीत (Construction Worker Registration) नोंदणी केली जाते.

४. समितीकडे पाठवणे: अर्जाची प्राथमिक छाननी झाल्यानंतर तो स्थानिक समिती किंवा विभागीय समितीकडे पाठवला जातो.

५. मंजुरी / नकार: जर कागदपत्रे योग्य असतील तर अर्ज मंजूर केला जातो आणि (Construction Worker Registration) नोंदणी प्रमाणपत्र मिळते. काही चुका असल्यास SMS व्दारे नकाराची माहिती दिली जाते.

बांधकाम कामगार नोंदणी नूतनीकरण

नोंदणी (Construction Worker Registration) एकदा करून थांबत नाही. ती ठराविक कालावधीनंतर नूतनीकरण करणे आवश्यक आहे. नूतनीकरणाची प्रक्रिया अर्जासारखीच असते आणि पुन्हा कागदपत्रे तपासली जातात.

बांधकाम कामगारांना मिळणारे लाभ

नोंदणी (Construction Worker Registration) झाल्यानंतर कामगार खालील योजनांचा लाभ घेऊ शकतो:

वैद्यकीय सहाय्य – आजारपण, अपघात किंवा शस्त्रक्रियेसाठी आर्थिक मदत.
शैक्षणिक शिष्यवृत्ती – मुलांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती.
मातृत्व लाभ – महिला कामगारांना प्रसूतीसाठी आर्थिक सहाय्य.
घरकुल योजना – निवासासाठी शासकीय मदत.
पेन्शन योजना – वृद्धापकाळासाठी पेन्शन.
अपघात विमा – अपघात झाल्यास किंवा मृत्यू झाल्यास कुटुंबाला मदत.

डिजिटल सुविधा – ऑनलाइन नोंदणी

महाराष्ट्र शासनाने IWBMS (Integrated Welfare Board Management System) सुरू केले आहे. यामुळे नोंदणी (Construction Worker Registration), नूतनीकरण आणि लाभ मिळवण्याची प्रक्रिया अधिक पारदर्शक झाली आहे.

बांधकाम कामगार ऑनलाईन नोंदणी: बांधकाम कामगार ऑनलाईन नोंदणी करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

शासन निर्णय (Construction Worker Registration New GR):

महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळाअंतर्गत बांधकाम कामगार स्थानिक संनियंत्रण समिती व विभागीय संनियंत्रण समिती गठीत करणेबाबत शासन निर्णय डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा.

बांधकाम कामगार नोंदणी (Construction Worker Registration) ही प्रत्येक मजुरासाठी आवश्यक आहे. यामुळे कामगाराला केवळ शासकीय योजनांचा लाभ मिळत नाही तर त्याच्या कुटुंबाचे भविष्यही सुरक्षित होते. त्यामुळे ज्या कामगारांनी अजून नोंदणी केली नाही त्यांनी त्वरित जवळच्या सुविधा केंद्रात किंवा ऑनलाइन पद्धतीने नोंदणी करावी.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ Construction Worker Registration):

1. बांधकाम कामगार नोंदणीसाठी वय किती असावे?
➡️ वय १८ ते ६० वर्षांच्या दरम्यान असावे.

2. नोंदणीसाठी कोणते कागदपत्र लागतात?
➡️ आधार कार्ड, रहिवासी पुरावा, कामाचा पुरावा, बँक पासबुक, फोटो इ.

3. बांधकाम कामगार (Construction Worker Registration) नोंदणी किती कालावधीसाठी वैध असते?
➡️ ठराविक कालावधीसाठी वैध असते आणि नंतर नूतनीकरण आवश्यक आहे.

4. नोंदणी झाल्यावर कोणते लाभ मिळतात?
➡️ वैद्यकीय सहाय्य, शैक्षणिक शिष्यवृत्ती, अपघात विमा, मातृत्व सहाय्य, पेन्शन इत्यादी.

5. बांधकाम कामगार नोंदणी ऑनलाइन करता येते का?
➡️ होय, IWBMS पोर्टलद्वारे ऑनलाइन नोंदणी करता येते.

या लेखात, आम्ही बांधकाम कामगार नोंदणी (Construction Worker Registration) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

पुढील लेख देखील वाचा!

वरील लेख आपल्या सर्व मित्रांना शेअर करा. आपल्याला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया कमेंट करा.