प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी योजना : शाश्वत शेती, उत्पादनवाढ व ग्रामीण विकासासाठी केंद्र सरकारची नवी योजना!

October 11, 2025 MSDhulap Team 6 min read

भारतीय शेती ही आपल्या अर्थव्यवस्थेचा कणा मानली जाते. शेतकरी हा देशाचा अन्नदाता असून त्याचे जीवनमान उंचावणे हे प्रत्येक शासनाचे कर्तव्य आहे. याच पार्श्वभूमीवर केंद्र सरकारने ११ ऑक्टोबर २०२५ रोजी “प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी योजना (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana)” या नवी योजनेचा शुभारंभ केला.

Table of Contents

प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी योजना – Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana:

प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजनेचा मुख्य हेतू म्हणजे –

कमी उत्पादकता असलेल्या जिल्ह्यांमध्ये शेतीचे उत्पन्न वाढवणे.
शाश्वत आणि नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देणे.
काढणीनंतरचे तंत्रज्ञान व पतपुरवठा प्रणाली अधिक मजबूत करणे.
शेतकऱ्यांना उत्पादनवाढ आणि बाजारपेठेतील स्पर्धेसाठी तयार करणे.

प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजना केवळ आर्थिक सहाय्यापुरती मर्यादित नसून ती ग्रामीण भागातील शेतीचा संपूर्ण विकास आराखडा आहे.

या योजनेखाली निवडलेले जिल्हे

केंद्र सरकारने कमी सिंचन क्षमता, पाण्याची टंचाई आणि उत्पादन कमी असलेले १०० जिल्हे प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजनेअंतर्गत निवडले आहेत.

महाराष्ट्रातील खालील ९ जिल्हे निवडले गेले आहेत:

पालघर
रायगड
धुळे
छत्रपती संभाजीनगर
बीड
नांदेड
यवतमाळ
चंद्रपूर
गडचिरोली

या जिल्ह्यांमध्ये विविध प्रायोगिक व नवोन्मेषी प्रकल्प राबवले जातील.

योजनेचे मुख्य घटक

प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजनेखालील महत्त्वाचे घटक खालीलप्रमाणे आहेत:

1. शाश्वत उत्पादन वाढ

सेंद्रिय आणि नैसर्गिक शेतीला चालना.
माती परीक्षण, पाणी व्यवस्थापन, आणि हरित खतांचा वापर.
पीक परिवर्तन (Crop Diversification) प्रोत्साहन.

2. काढणीनंतरच्या प्रक्रियेवर भर

धान्य व कडधान्य साठवण सुविधा.
ग्रामीण अन्नप्रक्रिया युनिट्स स्थापन करणे.
थंड साखळी (Cold Chain) व मूल्यवर्धन केंद्रे उभारणे.

3. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर

ड्रोनद्वारे फवारणी, माती व आर्द्रता नकाशे तयार करणे.
कृषी ज्ञान केंद्रांमार्फत प्रशिक्षण व मार्गदर्शन.
डिजिटल शेती नोंदी व बाजाराशी थेट जोडणी.

4. पतपुरवठा आणि वित्तीय मदत

प्राथमिक कृषी पतसंस्थांद्वारे (PACS) शेतकऱ्यांना कर्ज सहाय्य.
कमी व्याजदराने आर्थिक सहाय्य उपलब्ध.
आत्मनिर्भर शेतकरी बनवण्यासाठी अनुदान व प्रशिक्षण सुविधा.

शेतकऱ्यांसाठी योजनेचे फायदे

शेतीतील जोखीम कमी होईल.
पीक उत्पादन व दर्जा सुधारेल.
अन्नधान्य व कडधान्य स्वावलंबन वाढेल.
ग्रामीण भागात रोजगार निर्मिती होईल.
महिलांसाठी कृषी आधारित व्यवसाय संधी वाढतील.

योजनेचे दीर्घकालीन परिणाम

अन्नसुरक्षा बळकटीकरण – देशातील अन्नधान्य साठा स्थिर राहील.
ग्रामीण अर्थव्यवस्था सशक्त होईल.
पर्यावरणपूरक शेतीला चालना मिळेल.
शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट करण्याचा उद्देश साध्य होईल.

राज्यस्तरीय उपक्रम आणि सहभाग

महाराष्ट्रातील कार्यक्रम पुण्यातील मध्यवर्ती सहकारी बँक सभागृहात झाला. ३०० हून अधिक प्रगतिशील शेतकऱ्यांनी या कार्यक्रमात भाग घेतला. राज्यातील सर्व शेतकऱ्यांना “प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजना” मध्ये सहभागी होण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे.

सहभाग नोंदणी कशी कराल?

शेतकऱ्यांनी खालील माध्यमांतून नोंदणी करू शकतात:

जवळच्या कृषी कार्यालयात प्रत्यक्ष अर्ज.
कृषी विज्ञान केंद्र (KVK) मध्ये संपर्क.
अधिकृत संकेतस्थळावरून ऑनलाइन नोंदणी.
PACS किंवा सहकारी पतसंस्थांमार्फत नोंद.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

1️⃣ प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी योजना काय आहे?
ही केंद्र सरकारची योजना असून कमी उत्पादक जिल्ह्यांमध्ये शाश्वत शेती, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि उत्पादन वाढवण्यासाठी सुरू करण्यात आली आहे.

2️⃣ या योजनेचा लाभ कोण घेऊ शकतो?
योजनेअंतर्गत निवडलेल्या जिल्ह्यांतील सर्व शेतकरी, कृषी गट व उत्पादक कंपन्या सहभागी होऊ शकतात.

3️⃣ महाराष्ट्रातील कोणते जिल्हे यात समाविष्ट आहेत?
पालघर, रायगड, धुळे, संभाजीनगर, बीड, नांदेड, यवतमाळ, चंद्रपूर आणि गडचिरोली.

4️⃣ नोंदणीची प्रक्रिया कशी आहे?
शेतकरी कृषी कार्यालयात किंवा ऑनलाइन माध्यमातून अर्ज करू शकतात.

5️⃣ या योजनेचा मुख्य फायदा काय?
शेती उत्पादनात वाढ, नैसर्गिक शेतीला चालना, आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवणे.

“प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजना” ही केवळ एक योजना नाही, तर शेतकऱ्यांच्या सशक्तीकरणाचे नवे पाऊल आहे. ही योजना शेतकऱ्यांच्या आत्मनिर्भरतेसाठी, उत्पादनवाढीसाठी आणि पर्यावरणपूरक शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरेल. आता प्रत्येक शेतकऱ्याने या योजनेचा भाग होऊन “अन्नदाता ते उद्योजक” हा प्रवास घडवावा!

या लेखात, आम्ही प्रधानमंत्री धन–धान्य कृषी (Pradhanmantri Dhan Dhanya Krushi Yojana) योजना विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

खालील लेख देखील वाचा !