जनसुरक्षा कायदा 2025: देशासाठी गरजेचा की लोकशाहीसाठी धोका?”

July 11, 2025 MSDhulap Team

10 जुलै 2025 रोजी महाराष्ट्र विधानसभेत बहुमताने मंजूर करण्यात आलेल्या जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak) विधेयकाने पुन्हा एकदा राज्यातील राजकारण आणि सामाजिक चळवळींच्या दिशेने लक्ष वेधले आहे. गेल्या काही महिन्यांपासून चर्चेत असलेले जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak) विधेयक अनेक वाद-विवादांमुळे चर्चेत राहिले. “देशविरोधी विचार”, “कडव्या डाव्या संघटनांवर कारवाई”, अशा मुद्द्यांवर आधारित या कायद्याला सरकारने सुरक्षिततेसाठी आवश्यक मानले, तर विरोधकांनी आणि विविध सामाजिक संघटनांनी याला दडपशाहीचे साधन मानले. या लेखात आपण जनसुरक्षा विधेयकाची पार्श्वभूमी, महत्त्वाच्या तरतुदी, सुधारणा, तसेच यावर होणाऱ्या टीकांचा सखोल आढावा घेणार आहोत.

Table of Contents

काय आहे जनसुरक्षा विधेयक? Jansuraksha Vidheyak:

जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak) विधेयकाचे मूळ उद्दिष्ट आहे, कडव्या डाव्या विचारसरणीच्या संघटनांच्या बेकायदेशीर कृतींवर प्रतिबंध घालणे. सरकारचे म्हणणे आहे की, काही संघटना जनतेला ब्रेनवॉश करून हिंसेकडे वळवत आहेत आणि त्यामुळे सार्वजनिक सुव्यवस्था धोक्यात येते.

हा कायदा कोणत्याही राजकीय पक्षाविरोधात नाही, तर सशस्त्र, हिंसक किंवा देशविघातक कारवाया करणाऱ्या संघटनांच्या विरोधात आहे, असे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी विधानसभेत स्पष्ट केले.

विधेयकातील सुधारणा – विरोधानंतर झालेले बदल:

2024 मध्ये सादर झालेल्या मूळ जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak) विधेयकावर जोरदार विरोध झाल्यामुळे, ते संयुक्त समितीकडे पाठवण्यात आले. यानंतर 2025 मध्ये तीन महत्त्वाचे बदल करून जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak) विधेयक पुन्हा सादर करण्यात आले:

“व्यक्ती आणि संघटना” या शब्दांचा वापर वगळण्यात आला:- कारण असा होता की, यामुळे सरकारविरोधात बोलणाऱ्या कोणत्याही व्यक्तीवर कारवाई होऊ शकत होती.
“कडव्या डाव्या विचारसरणीच्या संघटना व तत्सम” असा शब्दप्रयोग करण्यात आला, जो लक्ष केंद्रित करतो केवळ तीव्र देशविघातक कृती करणाऱ्या संघटनांवर.
सल्लागार मंडळाचे पुनर्रचने:- अध्यक्ष – उच्च न्यायालयाचे विद्यमान/सेवानिवृत्त न्यायाधीश, सदस्य – एक जिल्हा न्यायाधीश आणि एक सरकारी वकील
गुन्ह्यांची चौकशी आता पोलिस उपअधीक्षक (DySP): दर्जाचे अधिकारी करतील (पूर्वी पोलीस उपनिरीक्षकांकडे होती).

कायद्याची महत्त्वाची तरतुदी:

बेकायदेशीर ठरवण्याची प्रक्रिया: कोणतीही संघटना बेकायदेशीर ठरवण्यापूर्वी सल्लागार मंडळाचा निर्णय आवश्यक.
जामीन न मिळणारे गुन्हे: या कायद्यातील सर्व गुन्हे गंभीर स्वरूपाचे व अजामीनपात्र मानले जातील.
संघटना बंद केल्यास काय?: लेखी/घोषणाद्वारे संघटना बंद झाली असे म्हणता येणार नाही, जोपर्यंत तिचा सदस्य बेकायदेशीर कृत्यांमध्ये सहभागी आहे.
मालमत्ता जप्ती: सरकार संघटनेच्या मालमत्तेवर ताबा मिळवू शकते. याविरोधात न्यायालयात केस दाखल करता येणार नाही.
फौजदारी प्रवेश: जिल्हाधिकाऱ्याच्या परवानगीशिवाय निषिद्ध जागेत प्रवेश केल्यास फौजदारी गुन्हा मानला जाईल.

टीकात्मक मुद्दे आणि चिंता:

अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर गदा: अनेक समाजसेवक आणि विद्यार्थी संघटनांचा आरोप आहे की, हा कायदा सरकारविरोधी मतांना दबवण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो.
संघटनांवर सरसकट शिक्का: “कडव्या डाव्या” या अस्पष्ट शब्दप्रयोगामुळे शांततामय सामाजिक चळवळींचाही गैरसमज होऊ शकतो.
कायदा वापरण्याचे अधिकार सरकारकडे केंद्रित: सल्लागार मंडळाची नियुक्ती सरकार करत असल्यामुळे निर्णय प्रक्रियेवर पक्षपातीपणा होण्याची शक्यता वर्तवली जाते.
अजामीनपात्र गुन्हे: ही तरतूद कायद्याचा गैरवापर करून कार्यकर्त्यांना तुरुंगात टाकण्यास कारणीभूत ठरू शकते, असा आरोप आहे.

सरकारचे स्पष्टीकरण:

मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी स्पष्ट सांगितले की:

“हा कायदा कुठल्याही डाव्या विचारांवर नाही, तर हिंसक मार्गाने चळवळ करणाऱ्या संघटनांवर आहे.”
“लोकशाहीत विरोध आणि आंदोलनाचे हक्क मान्य आहेत. जोपर्यंत हींसा होत नाही, तोपर्यंत हा कायदा लागू होणार नाही.”
“कायद्याचा हेतू दडपशाही नाही तर सुरक्षितता आहे.”

जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak) विधेयक हा एक अत्यंत संवेदनशील व वादग्रस्त मुद्दा ठरला आहे. सुरक्षेच्या दृष्टीने सरकारला काही कठोर पावले उचलावी लागतात, हे मान्य असले तरी त्याचा वापर सामाजिक कार्यकर्त्यांना गप्प बसवण्यासाठी झाला, तर तो लोकशाहीसाठी घातक ठरू शकतो.

त्यानुसार या कायद्याच्या अंमलबजावणीकडे न्यायालयीन आणि लोकशाही नियंत्रण आवश्यक आहे. तरच हा कायदा “जनसुरक्षा (Jansuraksha Vidheyak)”च्या नावाखाली “जनभिती”चे साधन होणार नाही.

या लेखात, आम्ही जनसुरक्षा कायदा 2025 (Jansuraksha Vidheyak) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.

पुढील लेख देखील वाचा!